| Ziemie nieodzyskane |
| Co potwierdza, że celem carskiej polityki nie było pognębienie Polski i Polaków. Represje stanowiły reakcję na polski separatyzm. Nie oznacza to, że należy je usprawiedliwiać. Trzeba jednak starać się zrozumieć motywacje carskiej administracji. Dla niej car był prawowitym królem Polski, a jego przeciwnicy dopuszczali się zdrady. Wtedy rzadko myślano kategoriami jakiejś narodowej lojalności. |