Pieśń może napisać jedna grafomanka, co nie świadczy, że większość podziela te emocje. Hoffmann von Fallersleben swoją słynną pieśń napisał w czasach, kiedy większość mieszkańców państw niemieckich tez zapewne miała gdzieś jedność Niemiec. Podczas Powstania Wielkanocnego w Irlandii mieszkańcy Dublina w większość odnosili się do irlandzkich narodowców obojętnie lub wrogo (a brytyjskie represje wobec irlandzkich katolików były nieporównywalnie bardziej dotkliwe niż pruskie czy carskie wobec mieszkańców ziem polskich).
Relacje świadków to dość wątpliwe źródło wiedzy w takich sytuacjach. Kto jest skłonny sie przyznać do tego, że się bał, najchętniej rzuciłby karabin i poszedł do domu? Zwłaszcza w państwie, które prowadzi politykę historyczną w takim stylu. Świadkowie z reguły idealizują przeszłość. Człowiek ma jednak skłonność do oszukiwania samego siebie. Bez względu na narodowość. |